Căn biệt thự trên đỉnh đồi Đà Lạt lộng gió buổi sáng hôm ấy bỗng vang lên một cuộc điện thoại. Trong phút chốc, người đàn ông từng xuất hiện trên bìa tạp chí Forbes – Nguyễn Thành Long, tỷ phú công nghệ gốc Việt nổi danh toàn cầu – mặt tái nhợt như không còn giọt máu.
Anh đặt điện thoại xuống. Tin nhắn từ quê: “Ba mất. Về lo giỗ đầu. Mợ Tư với bé Na ở nhà chuồng bò…”
Lần đầu sau mười năm, anh trở lại mảnh đất nghèo miền Trung – nơi anh từng thề sẽ không bao giờ quay lại, càng không bao giờ tha thứ…
Nguyễn Thành Long sinh ra tại một làng quê nghèo ven sông thuộc tỉnh Quảng Ngãi. Gia đình anh nghèo, nghèo đến mức không có nổi một chiếc giường cho cả nhà ngủ. Mẹ mất sớm, ba anh – ông Tư Mẫn – một người đàn ông nông dân cục mịch, quanh năm cày sâu cuốc bẫm. Dù khắc khổ, ông luôn giữ vững đạo làm người, dạy Long rằng: “Không ai chọn được nơi sinh, nhưng có thể chọn cách sống tử tế với người thân.”
Năm Long 17 tuổi, anh đậu thủ khoa toàn tỉnh, nhận được học bổng toàn phần sang Mỹ học ngành công nghệ. Đó cũng là lần cuối cùng anh bước qua cổng làng. Ba ôm anh, dúi vào tay tờ giấy 500 nghìn nhà mới mượn nóng:
“Con đi. Ráng học thành tài. Quên quê không sao. Đừng quên mẹ con mất thế nào vì nghèo…”
Long bật khóc, hứa sẽ về. Nhưng rồi năm tháng cuốn anh đi
Tại Thung lũng Silicon, Long như cá gặp nước. Sau 7 năm, anh sáng lập công ty phần mềm có giá trị thị trường hàng tỷ USD. Anh lấy vợ – Lan, một cô gái Việt du học ngành thiết kế – và sinh con gái là bé Na.
Cuộc sống của họ tưởng như viên mãn. Nhưng Long chưa từng kể gì về quê hương. Khi Lan gợi ý về Việt Nam thăm gia đình, anh gạt đi:
“Nơi đó không còn gì ngoài khổ đau và bóng tối. Anh không muốn con gái sống lại những ký ức đó.”
Thế rồi đùng một cái, khi công ty đang chuẩn bị IPO, một cú điện thoại từ quê kéo anh trở về thực tại: Ba anh mất sau một cơn đột quỵ. Đám giỗ đầu không ai đứng ra lo. Nhưng điều khiến anh chết lặng là vế sau trong tin nhắn:
“Vợ mày với con bé đang ở trong chuồng bò, không dám ra khỏi làng.”
Long thẫn thờ.
Lan về Việt Nam khi nào? Vì sao cô không nói gì? Và vì lẽ gì hai người phụ nữ quan trọng nhất đời anh lại trú thân trong chuồng bò?
Chuyến bay từ San Francisco đến Sài Gòn, rồi nối chuyến về sân bay Chu Lai là hành trình dài nhất trong đời Long. Anh thuê xe riêng, né tránh truyền thông. Về đến đầu làng, chiếc Mercedes lặng lẽ dừng lại trước cánh đồng lúa đang vào mùa gặt.
Những đứa trẻ chạy chơi gọi nhau:
“Thằng Long, thằng Long con ông Tư về kìa!”
“Nó giàu dữ ha, đi xe như ông chủ tỉnh!”
Long bước xuống xe, mặc vest đen, giày da, mà cảm thấy lấm lem như đứa trẻ lạc lối. Người làng không ai dám bắt chuyện, chỉ lấm lét nhìn.
Anh tiến về căn nhà tranh cũ kỹ của ba, nhưng cửa đóng im ỉm, chỉ còn một vệt rơm rạ dẫn về phía chuồng bò phía sau.
Trong ánh chiều nhạt nắng, Long lặng lẽ bước về phía chuồng bò. Tiếng ai hát ru khe khẽ:
“Ầu ơ… ví dầu cầu ván đóng đinh…”
Là giọng Lan.
Bên trong, cô ngồi ôm con gái trên tấm chiếu rách, cạnh một cái máng bò cũ lót rơm. Bé Na mặt lem nhem, vừa ngủ vừa ho. Lan thì tiều tụy, tóc rối bù.
Long chết sững.
“Lan!” Anh gọi khẽ. Cô giật mình, mắt đỏ hoe.
“Anh… Anh còn nhớ tụi em à?” Câu nói như lưỡi dao xoáy vào tim.
Long quỳ xuống, đôi giày đắt tiền dính đầy phân bò. Anh không màng.
“Tại sao em lại ở đây? Tại sao không nói gì với anh? Ai làm em ra nông nỗi này?”
Lan bật khóc, nhưng không nói. Cô chỉ đưa ra một mảnh giấy nhàu nát – một bức thư viết tay của ba anh, ông Tư Mẫn
Nguyễn Thành Long run tay đón lấy mảnh giấy cũ kỹ, dòng chữ nguệch ngoạc của ba anh hiện ra trong ánh chiều nhập nhoạng.
“Gửi con Long,
Nếu mày đọc được thư này, tức là tao không còn sống nữa. Tao biết mày giận tao, giận cái nghèo, giận cả cái làng này. Mười năm nay không một lá thư, không một cú điện thoại… Tao không trách. Tao chỉ lo con vợ mày – con nhỏ Lan – và đứa cháu nội tao, tụi nó không đáng chịu cảnh này.
Lúc tụi nó về đây tìm mày, tao biết mày đang họp gì bên trời Tây, nên tao bảo tụi nó ở lại vài ngày. Ai ngờ đâu, tao đột quỵ. Người làng không ai dám giúp. Tao nghèo, lại mang tiếng có thằng con bỏ xứ.
Chuồng bò là nơi duy nhất còn mái che. Tao để lại tờ sổ đỏ, tao gán căn nhà đất cho tụi nó. Nhưng thằng Hai hàng xóm bảo đất này giờ đứng tên nó. Tao chửi, nó thuê xã hội đen dọa tụi nhỏ. Tao yếu rồi, không đỡ nổi nữa…
Nếu mày còn biết thương người – thì về. Đừng vì tiền mà quên má mày đã chết vì không đủ tiền mổ sỏi thận. Đừng để con mày lớn lên với mặc cảm là con của một thằng cha chạy trốn quá khứ.
Ba mày – Tư Mẫn.”
Long cảm giác cổ họng nghẹn lại. Tờ thư rơi xuống nền đất. Anh quay sang Lan, người phụ nữ từng rời bỏ cả sự nghiệp thiết kế ở Pháp để về làm mẹ đơn thân, bây giờ lại ôm con co ro trong chuồng bò cũ, chỉ vì tin rằng chồng mình sẽ giữ lời về quê lo giỗ cha.
“Em đã gọi cho anh bao lần…” Lan nói, mắt nhìn thẳng vào Long, không oán trách, chỉ đầy thất vọng.
“Nhưng thư từ không ai chuyển được. Điện thoại em bị đập bể lúc xin ở trọ nhà ông Hai. Mỗi lần bé Na sốt, em phải xin từng viên thuốc ở trạm xá. Em sợ, nhưng không dám bỏ về vì còn nghĩ… anh sẽ về.”
Long siết tay. Cái tên ông Hai – người từng được ba anh cho mượn đất trồng rau – giờ lại trắng trợn cướp luôn cả nền nhà. Sự phản bội ấy đau không kém gì cái nghèo năm xưa.
Sáng hôm sau, đám giỗ đầu của ông Tư Mẫn được tổ chức ngay trong căn nhà lụp xụp – nơi Long từng lớn lên. Không cỗ bàn rình rang, chỉ có nải chuối, bó nhang và bức di ảnh đặt trên bàn thờ cũ. Nhưng người làng bắt đầu kéo đến, từng người một, chắp tay lặng lẽ.
Một bà cụ rưng rưng bảo:
“Tui nhớ ba anh hồi còn sống, tết nào cũng qua phát gạo cho nhà tui. Ổng không học cao, nhưng biết sống.”
Long cúi đầu. Người cha mà anh từng xấu hổ, từng chối bỏ, hóa ra lại tử tế hơn rất nhiều người giàu sang anh từng gặp.
Chiều cùng ngày, Long thay bộ đồ vest, mặc áo bà ba trắng, dẫn Lan và bé Na đến trụ sở ủy ban xã. Anh mở vali, đưa ra tập hồ sơ:
“Tôi muốn khiếu nại việc ông Hai chiếm đất trái phép. Đây là sổ đỏ đứng tên ba tôi, có cả chữ ký xác nhận chưa chuyển nhượng.”
Cán bộ xã há hốc mồm khi thấy đích thân tỷ phú Nguyễn Thành Long xuất hiện. Tin đồn lan nhanh khắp huyện. Ngay tối hôm đó, ông Hai bị mời lên làm việc. Sự thật về việc làm giả giấy tờ bị phanh phui. Làng trên xóm dưới bàng hoàng.
Một tuần sau, căn nhà cũ được xây mới lại bằng chính số tiền Long quyên góp từ việc bán đấu giá chiếc đồng hồ Rolex anh từng đeo khi IPO công ty.
Anh không về lại Mỹ ngay. Thay vào đó, anh cùng vợ con ở lại làng thêm 3 tháng. Ban ngày, anh cùng Lan mở một lớp học công nghệ miễn phí cho trẻ em nghèo. Ban đêm, anh kể cho bé Na nghe chuyện về bà nội, về ông ngoại – những người nghèo nhưng kiêu hãnh.
Ngày cuối cùng trước khi rời quê, Long ra mộ ba. Anh mặc áo dài nâu, thắp nhang, rồi bất ngờ quỳ gối. Không phải vì lỗi lầm, mà vì ăn năn.
“Ba ơi… con về trễ… Con xin lỗi vì đã quên mất mình là ai.”
Lan đứng phía sau, nắm tay bé Na. Cô mỉm cười, không nói gì.
Trước mộ đất đơn sơ, Long khẽ chạm tay lên bia đá – nơi khắc ba chữ:
“Tư Mẫn – người cha nghèo của một tỷ phú giàu có.”
Mặt trời lặn xuống dãy núi phía xa. Nhưng lần đầu tiên sau mười năm, Long cảm thấy mình không còn cô đơn – vì anh đã tìm lại được gốc rễ của mình.
